Cách xác định chân và kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng

Transistor là một linh kiện điện tử quan trọng trong các mạch điện tử. Để kiểm tra transistor còn hoạt động tốt hay không, việc sử dụng đồng hồ vạn năng là phương pháp phổ biến và hiệu quả. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách xác định chân và kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng một cách chi tiết, dễ hiểu, giúp bạn đạt được kết quả chính xác nhất. 

Cách xác định chân transistor bằng đồng hồ vạn năng

Cách xác định chân B-C-E Của Transistor

Đối với người mới bắt đầu, việc xác định đúng vị trí các chân B (Base), C (Collector) và E (Emitter) trên transistor có thể khá bối rối. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể kiểm tra được bằng cách sử dụng một chiếc đồng hồ vạn năng kim 

Xem thêm: Nên mua đồng hồ vạn năng kim loại nào tốt?

Bước 1: Chuyển đồng hồ sang thang đo x1Ω (Ohm X1)

Vặn núm chỉnh thang đo của đồng hồ vạn năng về thang điện trở x1Ω để chuẩn bị kiểm tra.

Bước 2: Đo lần lượt 3 cặp chân

Tiến hành đo 3 cặp chân của transistor (chân 1-2, 1-3, 2-3) theo cả hai chiều của que đo (đỏ - đen). Ghi nhận các cặp nào có giá trị điện trở hiển thị.

Bước 3: Xác định chân B (Base)

Khi đo, sẽ có 2 cặp chân cho kết quả điện trở giống nhau (cùng một chiều đo). Cặp chân này đều có chung một chân — đó chính là chân B.

Sau đó, bạn cần xác định loại transistor dựa vào vị trí của que đo:

Nếu que đen đặt ở chân B, còn que đỏ lần lượt đo hai chân còn lại và cả hai đều lên giá trị điện trở bằng nhau → transistor loại NPN (bóng ngược).

Nếu que đỏ đặt ở chân B, còn que đen lần lượt đo hai chân còn lại và cả hai đều có giá trị bằng nhau → transistor loại PNP (bóng thuận).

Xác định chân C (Collector) Và E (Emitter)

Sau khi đã biết chân B và loại transistor, bạn sẽ xác định được C và E theo cách sau:

Bước 1: Chuyển đồng hồ sang thang đo 10kΩ

Vặn núm sang thang 10kΩ để tăng độ nhạy khi kiểm tra chân C và E.

Bước 2: Đo 2 chân còn lại

Đo 2 chân còn lại (trừ chân B) theo cả hai chiều que đo. Sẽ có một chiều kim đồng hồ chỉ giá trị điện trở nhất định, chiều ngược lại sẽ không lên kim (vô cực).

• Nếu là transistor NPN, chiều đo có giá trị: Que đỏ đang chạm chân C, que đen là chân E.
• Nếu là transistor PNP, chiều đo có giá trị: Que đen đang chạm chân C, que đỏ là chân E.

Ghi chú:

Phương pháp này áp dụng hiệu quả với đồng hồ vạn năng kim. Đồng hồ số cũng có thể dùng, nhưng cần chuyển sang chế độ kiểm tra diode. Kết quả có thể chênh lệch đôi chút tùy loại transistor, nhưng nguyên tắc chung vẫn giữ nguyên.

Xem thêm: Hướng dẫn cách sử dụng đồng hồ vạn năng kim tối đa hiệu suất

Hướng dẫn cách kiểm tra transistor sống hay chết bằng đồng hồ vạn năng

Cấu tạo của transistor tương tự hai diode ghép lại, với hai mối nối Base-Emitter (B-E) và Base-Collector (B-C). Dưới đây là các bước kiểm tra transistor sống hay chết, áp dụng cho cả đồng hồ số và đồng hồ kim.

Phần 1: Xác định loại transistor (NPN hay PNP)

Trước khi kiểm tra, cần xác định transistor là NPN (phân cực ngược) hay PNP (phân cực thuận). Bạn có thể:

• Tra cứu datasheet: Kiểm tra ký hiệu hoặc tên linh kiện để biết loại transistor.

• Dùng đồng hồ vạn năng: Đo các mối nối để xác định (xem hướng dẫn xác định chân transistor trong các bài viết liên quan).

Phần 2: Kiểm tra transistor còn sống

Bước 1: Cài đặt đồng hồ vạn năng

• Đồng hồ số: Chuyển sang chế độ đo diode (biểu tượng diode) để kiểm tra áp thuận.

• Đồng hồ kim: Chọn thang đo x10k Ω để đo điện trở, đảm bảo độ nhạy.

Bước 2: Đo mối nối Base-Emitter (B-E)

Đối với transistor NPN:

• Đặt que đỏ vào chân Base (B), que đen vào chân Emitter (E).

• Kết quả: Đồng hồ số hiển thị áp thuận (0.6-0.7V); đồng hồ kim lệch kim, cho giá trị điện trở thấp.

• Đổi ngược que (que đen vào B, que đỏ vào E): Hiển thị mở mạch (vô cực, kim không lệch).

Đối với transistor PNP:

• Đặt que đen vào chân Base (B), que đỏ vào chân Emitter (E).

• Kết quả: Đồng hồ số hiển thị áp thuận (0.6-0.7V); đồng hồ kim lệch kim.

• Đổi ngược que: Hiển thị mở mạch.

Bước 3: Đo mối nối Base-Collector (B-C)

Thực hiện tương tự bước 2:

• NPN: Que đỏ ở B, que đen ở C → hiển thị áp thuận. Đổi ngược que → mở mạch.

• PNP: Que đen ở B, que đỏ ở C → hiển thị áp thuận. Đổi ngược que → mở mạch.

Bước 4: Đo mối nối Collector-Emitter (C-E)

• Đặt que đỏ và que đen vào chân Collector (C) và Emitter (E), đo cả hai chiều.

• Kết quả: Đồng hồ phải hiển thị mở mạch (vô cực, kim không lệch) ở cả hai chiều.

• Nếu C-E dẫn điện (giá trị thấp), transistor bị chập.

Bước 5: Đánh giá kết quả

Transistor còn sống:

• Mối nối B-E và B-C hiển thị áp thuận (0.6-0.7V hoặc kim lệch) khi đo đúng chiều, và mở mạch khi đo ngược chiều.

• Mối nối C-E luôn mở mạch ở cả hai chiều.

Transistor chết: Nếu bất kỳ mối nối nào không đạt yêu cầu (không có áp thuận, dẫn điện hai chiều, hoặc C-E dẫn điện), transistor đã hỏng.

Phần 3: Kiểm tra các trường hợp transistor hỏng

Dưới đây là cách xác định các lỗi cụ thể của transistor:

Trường hợp 1: Transistor bị chập B-E

• Bước 1: Chuyển đồng hồ về thang x1 Ω (đồng hồ kim) hoặc chế độ diode (đồng hồ số).

• Bước 2: Đo thuận B-E (que đỏ ở B, que đen ở E cho NPN; que đen ở B, que đỏ ở E cho PNP). Kết quả: Đồng hồ hiển thị 0 Ω hoặc giá trị rất thấp.

• Bước 3: Đổi ngược que đo B-E. Kết quả: Vẫn hiển thị 0 Ω hoặc giá trị rất thấp.

• Kết luận: Transistor bị chập B-E.

Trường hợp 2: Transistor bị đứt B-E

• Bước 1: Chuyển đồng hồ về thang x1 Ω hoặc chế độ diode.

• Bước 2: Đo thuận B-E. Kết quả: Đồng hồ hiển thị mở mạch (kim không lệch, không có áp thuận).

• Bước 3: Đổi ngược que đo B-E. Kết quả: Vẫn hiển thị mở mạch.

• Kết luận: Transistor bị đứt B-E.

Trường hợp 3: Transistor bị chập C-E

• Bước 1: Chuyển đồng hồ về thang x1 Ω hoặc chế độ diode.

• Bước 2: Đo thuận C-E (que đỏ và que đen ở C, E). Kết quả: Đồng hồ hiển thị 0 Ω hoặc giá trị rất thấp.

• Bước 3: Đổi ngược que đo C-E. Kết quả: Vẫn hiển thị 0 Ω hoặc giá trị rất thấp.

• Kết luận: Transistor bị chập C-E.

Lưu ý khi kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng

• Tháo transistor khỏi mạch: Đo trực tiếp trên mạch có thể bị ảnh hưởng bởi các linh kiện khác, dẫn đến kết quả sai.

• Xác định đúng loại transistor: Nếu không rõ NPN hay PNP, tham khảo hướng dẫn xác định chân transistor hoặc datasheet.

• Chọn đồng hồ chất lượng: Đồng hồ kém chất lượng có thể cho kết quả không chính xác. Các bạn có thể chọn loại tốt nhất tại đây: đồng hồ vạn năng

• Sử dụng chế độ phù hợp: Chế độ diode (đồng hồ số) hoặc thang x10k Ω (đồng hồ kim) là tối ưu để kiểm tra transistor.

• An toàn: Đảm bảo ngắt nguồn điện trước khi đo để tránh hư hỏng thiết bị hoặc nguy hiểm.

Transistor là gì?

Transistor là một linh kiện bán dẫn dùng để điều khiển hoặc khuếch đại tín hiệu trong mạch điện. Nói cách khác, nó có khả năng chuyển mạch và khuếch đại dòng điện – ví dụ như tăng cường điện áp hoặc dòng điện đầu vào yếu thành đầu ra mạnh hơn.

Transistor thường được sử dụng trong nhiều thiết bị điện tử như mạch khuếch đại âm thanh, bộ nguồn, bộ điều khiển công suất, v.v.

Cấu tạo của transistor

Một transistor được tạo thành từ ba lớp bán dẫn ghép nối với nhau theo hai kiểu chính là NPN hoặc PNP. Dù thuộc loại nào, transistor đều có ba chân cơ bản:

• B (Base - cực gốc)

• C (Collector - cực thu)

• E (Emitter - cực phát)

Về mặt cấu tạo, transistor giống như sự kết hợp của hai diode ngược chiều, và chính lớp mỏng ở giữa (base) đóng vai trò điều khiển dòng điện giữa collector và emitter.

Phân biệt transistor NPN và PNP

• Transistor NPN: Có hai lớp bán dẫn loại N và một lớp P ở giữa, sắp xếp theo thứ tự N–P–N.

• Transistor PNP: Gồm hai lớp bán dẫn loại P và một lớp N ở giữa, sắp xếp theo thứ tự P–N–P.

Vì sao cần kiểm tra transistor?

Nếu transistor bị hỏng, nó có thể khiến mạch mất khả năng khuếch đại hoặc điều khiển dòng điện, dẫn đến thiết bị hoạt động không ổn định hoặc ngừng hoạt động. Do đó, việc kiểm tra transistor còn tốt hay không là thao tác quan trọng trong quá trình sửa chữa và bảo trì thiết bị điện tử.

Kết luận

Xác định chân và kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng là kỹ năng cơ bản nhưng thiết yếu trong lĩnh vực điện tử. Việc nắm vững kỹ thuật này không chỉ giúp bạn tránh sai sót khi lắp ráp mạch mà còn tiết kiệm thời gian và chi phí sửa chữa. Nếu bạn cần thêm hướng dẫn hoặc muốn tìm hiểu sâu hơn về các linh kiện điện tử hãy liên hệ với Etech Việt Nam để được hỗ trợ miễn phí.